Nationale Aanpak Funderingsproblematiek: Tijd voor Doeltreffende Oplossingen

De funderingsproblematiek in Nederland is een oud, complex en steeds urgenter wordend vraagstuk. Hoewel het probleem al jaren bekend is, is er tot nu toe geen effectieve oplossing gekomen. Het ontbreken van fundering of het slecht functioneren ervan heeft niet alleen economische gevolgen, maar ook maatschappelijke en emotionele impact op woningbezitters en bewoners. De Raad van de Leefomgeving en Infrastructuur (Rli) heeft daarom een advies opgesteld voor een nationale aanpak, waarbij de doeltreffendheid van oplossingen centraal staat. In dit artikel wordt deze funderingsproblematiek besproken, met een nadruk op de huidige stand van zaken, de oorzaak van het probleem, de gevolgen, en de aanbevelingen uit het Rli-advies. Daarnaast wordt gekeken naar de rol van de overheid, de markt en de betrokken partijen, en wat de toekomstige stappen kunnen zijn.

Inleiding

De fundering van een gebouw is de basis van de constructie en speelt een cruciale rol in de duurzaamheid en veiligheid van een woning. In Nederland, waar een groot deel van het grondgebied uit veen en andere zachte bodems bestaat, is het funderingsprobleem een oud en groeiend vraagstuk. De Raad van de Leefomgeving en Infrastructuur (Rli) heeft in haar advies "Goed gefundeerd" een duidelijke uitleg gegeven over de urgente aard van de funderingsproblematiek en heeft concrete aanbevelingen gedaan voor een nationale aanpak. Hoewel het aantal woningen dat nu of in de toekomst funderingsschade zal ondervinden fors is geschat op 425.000, is er momenteel weinig actie genomen. Dit artikel biedt een overzicht van de problematiek, de oorzaak, de gevolgen en mogelijke oplossingen, waarbij het Rli-advies centraal staat.

De huidige situatie

425.000 woningen met funderingsproblemen

Volgens het advies van de Rli is het aantal woningen dat nu of in de komende jaren funderingsschade kan ondervinden, geschat op 425.000. Dit betekent dat bijna 6 procent van alle gebouwen in Nederland op dit moment of binnen de komende jaren problemen kan krijgen. De schade kan variëren van lichte kelderschade tot ernstige verzakkingen die tot onbewoonbaarheid kunnen leiden. Het aantal is aanzienlijk gecorrigeerd ten opzichte van eerdere schattingen, waarbij vaak gesproken werd over een miljoen woningen. De Rli heeft deze cijfers laten controleren door onderzoeksinstituten zoals Deltares en TNO, wat heeft geleid tot een realistischere inschatting.

Groeiende urgente situatie

De funderingsproblematiek is niet statisch, maar groeit door de jaren heen. Door klimaatverandering en bodemdaling in veenweidegebieden neemt de kans op schade toe. Een van de belangrijkste factoren is verdroging, die de bodem verder ondersteunt en de fundering kan beschadigen. In stedelijk en landelijk gebied is het probleem aanwezig, maar het is vooral in bepaalde wijken en buurten dat de problemen zich ophopen. Deze gebieden lijden niet alleen onder funderingsproblemen, maar ook onder andere maatschappelijke kwesties, wat het probleem verder vercompliceert.

Funderingsschade niet ingeprijsd op de vastgoedmarkt

Een van de grootste problemen is dat funderingsschade op de vastgoedmarkt nauwelijks wordt ingeprijsd. Veel woningeigenaren en kopers weten niet of hun woning funderingsproblemen heeft. Dit ontbreken van transparantie heeft als gevolg dat de markt niet correct werkt. Er zijn weinig eigenaren die daadwerkelijk de fundering van hun woning laten herstellen, omdat het niet rendabel is en het risico hoog is. Dit leidt tot een vertraging in het herstel en vererging van het probleem.

Oorzaken van funderingsproblematiek

Bouwopstanden op zachte bodems

Een groot deel van Nederland is gebouwd op zachte bodems zoals veen. Deze bodems zijn ontworpen om onder water te blijven, maar door de stedelijke en agrarische ontwikkeling in de 19e en 20e eeuw zijn vele gebieden drooggelegd. Dit heeft geleid tot bodemdaling en verdroging, waardoor de funderingen van woningen en gebouwen zijn aangestoten. De funderingen zijn vaak niet ontworpen voor de huidige omstandigheden, en de schade ontwikkelt zich langzaam maar zeker.

Klimaatverandering

De veranderingen in klimaatverandering spelen een grote rol in de funderingsproblematiek. Verdroging, extreem weersomstandigheden en veranderingen in grondwaterstanden hebben invloed op de stabiliteit van de bodem. In veenweidegebieden is de bodem bijvoorbeeld sterk aan het dalen, wat leidt tot verdieping van kelders en andere schade. In stedelijke gebieden speelt vooral grondwaterstabiliteit een rol. Door veranderingen in regenval en droogteperiodes kan het grondwaterpeil sterk variëren, wat funderingsschade kan veroorzaken.

Gebrek aan informatie

Een andere belangrijke oorzaak is het gebrek aan informatie over de staat van funderingen. Veel woningen zijn opgericht in de 19e of 20e eeuw en er is weinig documentatie over de exacte fundering. Dit maakt het moeilijk om risico’s in te schatten en maatregelen te nemen. Daarnaast is het voor eigenaren, kopers en verkopers moeilijk om funderingsschade te herkennen, omdat de schade vaak langzaam ontstaat en niet direct zichtbaar is. Dit leidt tot onzekerheid en vertraging in acties.

Gevolgen van funderingsproblematiek

Financiële impact

De funderingsproblematiek heeft een aanzienlijke financiële impact zowel op individuele woningeigenaren als op de maatschappij als geheel. Het totale schadebedrag kan oplopen tot 54 miljard euro, wat een gigantische belasting is voor de economie. Voor individuele woningeigenaren zijn herstelkosten vaak niet te dragen, vooral in tijden van economische onzekerheid. Hierdoor wordt de woningcrisis verder verergd en nemen woningbezitters het risico van onbewoonbaarheid of verkoop.

Maatschappelijke en emotionele impact

Naast de financiële impact heeft funderingsschade ook een grote emotionele en maatschappelijke invloed. Veilig en gezond wonen is een basisbehoefte, maar funderingsproblemen brengen dit in gevaar. Bewoners kunnen last krijgen van barsten in muren, neergaande kelders, vochtproblemen en andere schade. Dit heeft invloed op de levenskwaliteit, gezondheid en veiligheid. In bepaalde wijken en buurten is er sprake van een opeenstapeling van problemen, wat leidt tot sociale spanningen en verder verval.

Impact op de vastgoedmarkt

De funderingsproblematiek heeft ook invloed op de vastgoedmarkt. Aangezien funderingsschade niet wordt ingeprijsd, is de markt niet transparant. Dit maakt het moeilijk voor kopers en verkopers om een eerlijke prijs te bepalen. Het ontbreken van informatie heeft als gevolg dat de markt niet correct werkt. Dit leidt tot onzekerheid en kan uiteindelijk tot een vertraging in transacties of zelfs tot marktcrises leiden.

De rol van de overheid en het advies van de Rli

Noodzaak van een nationale aanpak

Volgens het Rli-advies is er een nationale aanpak nodig om de funderingsproblematiek in te dammen. De huidige situatie is te urgent om langer te wachten. Een nationale aanpak zou zorgen voor betere informatie, transparantie en ondersteunende maatregelen. Het advies benadrukt dat de overheid naast de burgers moet gaan staan en gedurende een beperkte periode een aantal ondersteunende maatregelen moet nemen. De Rli stelt voor om een periode van twaalf jaar in te richten voor deze ontzorging.

Doeltreffendheid boven rechtmatigheid

In het advies wordt benadrukt dat de doeltreffendheid van oplossingen centraal moet staan, in plaats van de rechtmatigheid en doelmatigheid waarnaar in het rijksbeleid vaak wordt gekeken. Dit is een belangrijk verschil met andere beleidsaanpakken. Het idee is dat funderingsproblemen zo snel en effectief mogelijk moeten worden aangepakt, ook al zijn de oplossingen niet volledig gelegaliseerd of geoptimaliseerd. De doelstelling is om een crisis te voorkomen en de schade zoveel mogelijk te beperken.

Ondersteunende maatregelen

Een van de belangrijkste aanbevelingen uit het advies is het inrichten van een eenvoudige subsidieregeling voor woningeigenaren. Deze regeling zou zorgen voor financiële ondersteuning bij het herstellen van funderingsproblemen. Daarnaast wordt aangeraden om betere informatie te bieden over de staat van funderingen en de risico’s op schade. Dit zou zorgen voor meer transparantie op de vastgoedmarkt en zou het herstelproces stimuleren.

Rol van waterschappen en gemeenten

De Rli benadrukt ook dat waterschappen, gemeenten en provincies een belangrijke rol kunnen spelen in de aanpak van funderingsproblemen. Deze partijen kunnen bijvoorbeeld zorgen voor het beheersen van grondwaterpeilen in veenweidegebieden en het voorkomen van verder bodemdaling. In stedelijke gebieden kunnen gemeenten ervoor zorgen dat het grondwaterpeil niet te veel varieert, wat funderingsschade kan voorkomen. Door deze maatregelen kan het probleem worden ingeperkt en worden schade voorkomen.

De rol van de markt

Marktwerking en funderingsschade

De funderingsproblematiek is ook een marktprobleem. De markt werkt momenteel niet correct, omdat funderingsschade niet wordt ingeprijsd. Dit ontbreken van transparantie heeft als gevolg dat eigenaren, kopers en verkopers het risico niet correct inzien. Daarom is er weinig actie genomen en is het probleem vertraging opgelopen. De Rli stelt voor om dit te verbeteren door meer informatie boven tafel te krijgen en door de overheid tijdelijk ondersteunende maatregelen te nemen.

Aanbeveling voor een nationaal fonds

De Funderingscoalitie, een samenwerking van woningeigenaren, corporaties, deskundigen, banken en verzekeraars, roept het kabinet op om een nationaal fonds op te richten voor funderingsherstel. Dit fonds zou zorgen voor financiële ondersteuning bij het herstellen van funderingsproblemen. Zonder financiële ondersteuning van de overheid komt het herstel niet op gang, stellen de coalitiepartners. Het kabinet moet nu kabinetsverantwoordelijkheid nemen en funderingsproblemen daadkrachtig aanpakken.

De rol van woningeigenaren en woningbouwmaatschappijen

Verantwoordelijkheid van woningeigenaren

Woningeigenaren spelen een belangrijke rol in de aanpak van funderingsproblemen. Het is hun verantwoordelijkheid om funderingsschade te herkennen en actie te nemen. Echter, aangezien herstelkosten vaak niet te dragen zijn, is er behoefte aan ondersteunende maatregelen. De Rli stelt voor om een eenvoudige subsidieregeling in te richten, waarbij woningeigenaren financiële ondersteuning krijgen bij het herstellen van funderingsproblemen.

Rol van woningbouwmaatschappijen

Woningbouwmaatschappijen hebben ook een belangrijke rol te spelen in de aanpak van funderingsproblemen. Deze maatschappijen beheren een groot deel van de woningen in Nederland en kunnen maatregelen nemen om schade te voorkomen of te beperken. De Rli benadrukt dat woningbouwmaatschappijen verantwoordelijk zijn voor het beheren van hun woningen en moeten actie ondernemen om funderingsproblemen aan te pakken.

De rol van banken en verzekeraars

Financiële ondersteuning

Banken en verzekeraars spelen een belangrijke rol in de aanpak van funderingsproblemen. Deze instellingen kunnen financiële ondersteuning bieden bij het herstellen van funderingsproblemen. Echter, aangezien funderingsschade niet wordt ingeprijsd op de vastgoedmarkt, is er weinig actie genomen. De Rli stelt voor om een eenvoudige subsidieregeling in te richten, waarbij banken en verzekeraars ondersteuning bieden bij het herstellen van funderingsproblemen.

Verzekeringsaansprakelijkheid

Een andere vraag is of verzekeraars aansprakelijk zijn voor funderingsschade. In veel gevallen is funderingsschade niet deel van de standaardverzekering. Dit maakt het voor woningbezitters moeilijk om financiering te vinden. De Rli stelt voor om dit te verbeteren door een eenvoudige verzekering in te richten die funderingsschade dekt. Dit zou zorgen voor meer transparantie en ondersteuning.

De rol van de woningbouwsector

Verantwoordelijkheid van de sector

De woningbouwsector speelt een belangrijke rol in de aanpak van funderingsproblemen. Deze sector is verantwoordelijk voor de bouw en beheer van woningen en moet maatregelen nemen om funderingsproblemen aan te pakken. De Rli benadrukt dat de woningbouwsector verantwoordelijk is voor het beheren van haar woningen en moet actie ondernemen om funderingsproblemen aan te pakken.

Innovatie en technologie

Een andere aanbeveling is om innovatie en technologie in te zetten bij de aanpak van funderingsproblemen. Nieuwe bouwmethoden en materialen kunnen funderingsproblemen voorkomen of beperken. De Rli stelt voor om investeringen te doen in onderzoek en ontwikkeling van nieuwe bouwmethoden en materialen die funderingsproblemen kunnen voorkomen.

De rol van wetenschap en onderzoek

Onderzoek naar funderingsproblematiek

Wetenschap en onderzoek spelen een belangrijke rol in de aanpak van funderingsproblemen. De Rli heeft onderzoek gedaan naar de schade en de oorzaak van funderingsproblemen, wat heeft geleid tot een realistischere inschatting van het aantal woningen dat schade kan ondervinden. Door onderzoek kan het probleem beter worden begrepen en kunnen maatregelen worden genomen.

Samenwerking tussen partijen

Een andere aanbeveling is om samenwerking tussen partijen te stimuleren. Wetenschappelijke instellingen, overheden, marktpartijen en woningbezitters moeten samenwerken om funderingsproblemen aan te pakken. Dit kan leiden tot betere oplossingen en een snellere aanpak van het probleem.

De rol van de burger en het maatschappelijk debat

Informatie en bewustwording

Informatie en bewustwording zijn belangrijke factoren in de aanpak van funderingsproblemen. De Rli benadrukt dat er meer informatie moet komen over de staat van funderingen en de risico’s op schade. Dit zou zorgen voor meer transparantie op de vastgoedmarkt en zou het herstelproces stimuleren. Daarnaast is er behoefte aan bewustwording bij woningbezitters en kopers over funderingsproblemen.

Invloed van het maatschappelijk debat

Het maatschappelijk debat speelt ook een rol in de aanpak van funderingsproblemen. De Rli benadrukt dat het debat moet worden ingezet om de urgente aard van het probleem te benadrukken. Door het debat te versterken kan er meer aandacht komen voor funderingsproblemen en kan er meer actie worden genomen.

De rol van de media

Ondersteuning bij de opbouw van bewustwording

De media spelen een belangrijke rol in de opbouw van bewustwording over funderingsproblemen. Door artikelen, interviews en documentaires kan er aandacht komen voor het probleem en kan er bewustwording worden gestimuleerd. De Rli benadrukt dat de media een belangrijke rol kan spelen in de aanpak van funderingsproblemen en moet worden ingezet om het probleem te benadrukken.

Rol in het maatschappelijk debat

De media speelt ook een rol in het maatschappelijk debat over funderingsproblemen. Door de media kan er aandacht komen voor het probleem en kan er druk worden uitgeoefend op de overheid en marktpartijen om actie te nemen. De Rli benadrukt dat de media een belangrijke rol kan spelen in de aanpak van funderingsproblemen en moet worden ingezet om het probleem te benadrukken.

De rol van het kabinet

Kabinetsverantwoordelijkheid

De Rli benadrukt dat het kabinet kabinetsverantwoordelijkheid moet nemen voor de aanpak van funderingsproblemen. Het kabinet moet actie ondernemen om funderingsproblemen aan te pakken en moet een nationaal plan opstellen voor funderingsherstel. De Funderingscoalitie roept het kabinet op om nu actie te nemen en een nationaal fonds op te richten voor funderingsherstel.

Rol in de nationale aanpak

Het kabinet heeft een belangrijke rol in de aanpak van funderingsproblemen. Het kabinet moet actie ondernemen om funderingsproblemen aan te pakken en moet een nationaal plan opstellen voor funderingsherstel. De Rli benadrukt dat het kabinet kabinetsverantwoordelijkheid moet nemen en moet actie ondernemen om funderingsproblemen aan te pakken.

Conclusie

De funderingsproblematiek in Nederland is een oud, complex en urgenter wordend vraagstuk. Het ontbreken van fundering of het slecht functioneren ervan heeft niet alleen economische gevolgen, maar ook maatschappelijke en emotionele impact op woningbezitters en bewoners. De Raad van de Leefomgeving en Infrastructuur (Rli) heeft in haar advies "Goed gefundeerd" een duidelijke uitleg gegeven over de urgente aard van de funderingsproblematiek en heeft concrete aanbevelingen gedaan voor een nationale aanpak. De Rli benadrukt dat de doeltreffendheid van oplossingen centraal moet staan, in plaats van de rechtmatigheid en doelmatigheid waarnaar in het rijksbeleid vaak wordt gekeken. De overheid moet naast de burgers gaan staan en gedurende een beperkte periode een aantal ondersteunende maatregelen nemen. De Funderingscoalitie roept het kabinet op om een nationaal fonds op te richten voor funderingsherstel. Zonder actie van de overheid en marktpartijen kan het probleem ontaarden in een funderingscrisis.

Bronnen

1. Rli: Advies 'Goed gefundeerd'
2. Funderingscoalitie: Reddingsplan om funderingscrisis te voorkomen