Bouwknoop en isolatie: technieken en oplossingen voor een warme woning

Published by Redactie on juli 7, 2025 | Category kelder

Een bouwknoop is een kritiek punt in de constructie van een gebouw waarbij de thermische isolatie doorbroken is of de thermische weerstand lager is dan die van de rest van de constructie. Dit kan leiden tot warmteverlies en condensatie, wat op den duur schimmelvorming, esthetische schade en zelfs structurele problemen kan veroorzaken. In de context van een geïsoleerde kelder is het aanpakken van bouwknoop een belangrijk onderdeel van het thermisch ontwerp. In dit artikel bespreken we de oorzaken, gevolgen en oplossingen voor bouwknoop bij geïsoleerde kelders, gebaseerd op de informatie uit de bronnen.

Wat is een bouwknoop?

Een bouwknoop, ook wel bekend als een koudebrug, is een deel van de buitenschil van een gebouw waarbij de isolatielaag doorbroken is of waarbij de thermische weerstand lager is dan de rest van de constructie. Dit kan bijvoorbeeld voorkomen bij overgangen van gebouwdelen zoals vloer-muur-dak, of bij overgangen van materialen zoals stalen draagdelen, dak-muur, vloer-muur, muur-balkonfundering, muuraansluiting met ramen en deuren, en aansluitingen van muren onderling.

Deze bouwknoop kan zorgen voor een plaatselijk groot warmteverlies, wat betekent dat er meer warmte nodig is om een ruimte te verwarmen dan wanneer er een doorlopende isolatieschil aanwezig is. Daarnaast kan de waterdamp in de binnenlucht condenseren op het punt van de bouwknoop, wat leidt tot vochtproblemen, schimmelvorming en esthetische schade.

Oorzaken van bouwknoop in een geïsoleerde kelder

Een geïsoleerde kelder is een ruimte ondergronds, die apart van de woonruimtes is geïsoleerd. De constructie van zo’n kelder kan echter ook blootstaan aan bouwknoop, vooral bij overgangen tussen de fundering en de muren. Deze overgangen vormen vaak een zwakke plek in de thermische isolatie.

De meest voorkomende bouwknoop in een geïsoleerde kelder is de overgang tussen de fundering en de muren in metselwerk. Daarnaast kunnen ook balkons waarvan het beton doorloopt, vloerplaten in contact met het buitenblad van de spouwmuur, lateien, balken en kolommen die tegen het buitenblad aansluiten, raamdorpels, negsluitingen, vloeren en binnenwanden tegen buitenwanden in geval van binnenisolatie, dakranden en kopgevels ter hoogte van een geïsoleerde zoldervloer, en knopen tussen scheidingsmuren en vloeren bij niet verwarmde aangrenzende ruimten, een probleem vormen.

Oplossingen voor bouwknoop bij geïsoleerde kelders

Om bouwknoop te voorkomen, is een correct ontwerp van de aansluitdetails van cruciaal belang. De warmteweerstand ter hoogte van koudebruggen en fundering moet minstens even groot zijn als de weerstand van de aansluitende bouwdelen.

Een veelgebruikte oplossing is het gebruik van thermisch isolerende materialen, zoals de RAVATHERM XPS isolatieplaten. Deze materialen zijn niet gevoelig voor vocht, vorstbestendig, bestand tegen mechanische impact, en behouden hun thermische prestaties tijdens en na de constructie. Bovendien is de dampdiffusieweerstand van deze materialen zo hoog dat er normaal gesproken geen extra dampscherm nodig is wanneer de isolatie zich aan de binnenkant van het gebouw bevindt.

Een andere methode is het gebruik van bouwmaterialen die een thermische onderbreking bieden. Bijvoorbeeld de Schöck Isokorf (Isokorb) voor de combinatie staal-staal of staal-beton. Ook de Schöck Novomur is een dragend thermisch isolerend bouwelement dat geschikt is voor de aansluiting van de muur met de fundering of kelder.

Bij bestaande gebouwen kan door de betere isolatie van vensters condensatie ontstaan in hoeken van koude muren. Om dit te voorkomen, is het belangrijk om correcte detailleringen aan te brengen. Een methode hiervoor is het maken van een thermografische (infrarood) foto, waardoor de warme en koude delen zichtbaar worden. Dit helpt bij het detecteren van bouwknoop.

Belang van correcte detailleringen

Bij elke bouwknoop is het belangrijk om de detailleringen van het gebouw goed te beoordelen. Bij juiste detaillering kan een bouwknoop eerder ontdekt worden. Bijvoorbeeld bij een koudebrug tussen binnenzijde en buitenzijde van een woning bij een balkon, kan het gebruik van een thermische onderbreking zoals de Schöck Isokorf helpen om de koudebrug te verhinderen.

Bij een koudebrug bij de overgang van fundering naar gevel (metselwerk) kan het binnenspouwblad op foamglas (cellulair glas) worden geplaatst. Hierbij moet opgelet worden dat de afstand tussen de stukken metselwerk en foamglas even groot is, zodat er stukken van dezelfde omvang ontstaan.

Toepassing van bouwdetails

Archidat heeft in samenwerking met verschillende leveranciers nieuwe bouwdetails ontwikkeld, waaronder Powerdaylight Cradle ECO, ventilatieroosters en constructieve oplossingen van Terwa. Deze details zijn ontworpen met gebruiksvriendelijkheid en eenvoud als uitgangspunt. Ze tonen drie toepassingen: in een hellend dak, een plat dak, en een plat dak met een beloopbare glasplaat. Elk van deze toepassingen is uitgewerkt in twee maten: Ø 35 cm en Ø 53 cm.

Bij de ontwikkeling van bouwdetails is het belangrijk om rekening te houden met de thermische isolatie en het voorkomen van koudebruggen. Dit geldt zowel voor nieuwe bouw als voor renovatie. Bij renovatie kan het gebruik van betere isolatie bijvoorbeeld leiden tot condensatie in hoeken van koude muren, omdat de ruiten niet meer het koudst zijn.

Conclusie

Een bouwknoop is een kritiek punt in de thermische isolatie van een gebouw, dat leidt tot warmteverlies en condensatie. In de context van een geïsoleerde kelder is het aanpakken van bouwknoop van groot belang. Door gebruik te maken van geschikte isolatiematerialen, correcte detailleringen en bouwdetails, kan de thermische isolatie van een kelder worden verbeterd. Bovendien is het belangrijk om bij elke bouwknoop de detailleringen van het gebouw te beoordelen en eventuele koudebruggen te detecteren.